ABD'de secime katilim oranlari cok dusuktur. Yuzde 58 oy vermis son baskanlik seciminde mesela. Dolayisiyla bir kere yuzde 42'sinin kafadan Trump secmeni olmadigini bilmek gerek.
Oy veren yuzde 58'inin de esasinda yarisindan cogu Clinton'a verdi. Yani 500bin gibi bir fark vardi sayisal olarak yanlis hatirlamiyorsam. Ama electrol college sisteminin boktanligindan Trump kazandi. Yani bunun da sebebi var.
Ama cok duz hesapla ulkenin yuzde 29'unun oyuyla baskan oldu herif. Ulkenin yuzde 71'i adami istemiyor oyle ya da boyle. Kimisi Clinton'a oy verecek kadar istemiyor, kimisi dunya hali bana ne diye istemiyor, kimisi sosyalist oy vermem ulan ben bu duzene diye istemiyor vs.
Yani aychovsky'nin ulkenin yarisindan fazlasi doblolu benzetmesi bence cok da oturmuyor.
Bence der meister'in ofkesi, ABD'nin dis politikasindan esasen. Ona da amenna. Kim zaten destekler ki politikalarini adamlarin. Fakat dunyanin varosu falan da bence olmuyor. Hic degilse, adamlarin senin benim tahayyul edemeyecegimiz kadar parasi var. Bu paranin getirdigi sanat, bilim uretimi var. En varos ufacik kentinde, semtinde, koyunde bile gidin cok guzel bir public library vardir. Oradaki gider gitmez ayri hikaye -ki public library cok verimli kullanilan bir sey orada- ama neticede kutuphan kulturu var cok yaygin.
ABD'deki liberal, muhafazakar terimleri bizim kullandigimiz sekillrinden de farkli. Simdi homeschooling diye bir sey var. Cocugu okula gondermiyorsun ailesi olarak; kendin egitiyorsun. Bunun ciktisi genelde sacma sapan tipler haliyle cunku cocugunu ya okulda darwin anlatiyorlar diye gondermez ya da cifligi cok uzaktir en yakin okula, 9-10 cocuk vardir nasil gondersin, nasil gotursun getirsin. Ha hayatinda ilk kez universitede orgun egitimle tanismis homeschooling yapmis tanidigim da oldu. Adam olumune Sanders diyordu mesela. Yani kisiye de bagli.
Ha bunu neden soyledim. Amerika'da liberal olmanin sinirlari bizim kafamizdan ote bir yerde. Okula gondermemeliyiz, cunku devlet ideolojisini enjekte ediyor, biz kendimiz cocugumuza daha bilimsel ve ilerici bir egitim verebiliriz diyen solcular da var mesela dunya'da. Yani ABD'de yasayip, boyle yapan da var.
Kisaca toparlarsak,
- ABD cok cok buyuk. Genellemek imkansiz. Eyaletler cok farkli, kentler bile farkli. Herkesin kendi kanunu bilmem nesi var. Amerikalilari genellemek, Orta dogu diye Fas'tan Pakistan'a bir cizgi cekip, oradakilerin hepsi Musluman ve ayni diye genellemekten farksiz neredeyse.
ABD'deki siyaset setleri bizim anladigimizdan farkli. Soruya gelirsek, aile mevzusuna, cok uzun hikayede aile dedigimiz sosyolojik kavram olarak evrensel bir sey. Amerikali, Turk, Alman diye bir sey yok. Aile ailedir. Farkli formlarda olabilir, buyuklugu degisken olabilir vs. Ama aile ailedir. Amerikan muhafazakarliginin da en onemli yapitaslarindan birisi aile. Oradaki siyaset setlerinden ondan bahsettim. Cok uzun mevzu, ondan girmiyorum. Ama bizim nasil surekli bir dis mihraklar bizi bolecek ama biz turkuz hey de hey uzerinden urettigimiz bir muhafazakar, paranoyak setimiz varsa onlarin da aile en muhim seydir uzerinden, hulyanin uzerinden urettikleri politika setleri var. Kisaca ABD muhafazakarliginin kaynaklarindan birisi aile.
Trump'i gecelim, Pence zaten ruh hastasi bir adam. Karisi yoksa baska kadinlarla yemek falan yemiyormus, bir suru manyaklik. Yani artik onun muhafazakar aile tasavvuru hiper boyuta gecmis. Bir sembol yani bu.
Ama tekrar genellemeye donelim. Mesela "demokratik egilimli" Oregon'da durum bu:
www.google.com.trsu haritada cok guzel eyalet ve county olarak gosteriyor.
www.nytimes.comBirkac daha yogun nufuslu county demokrat ama kalan countylerin hepsi cumhuriyetci. Simdi demokrat diye yerlessen, ucuncu gune kafayi yersin belki. Yani demeye calistigim Amerikalilar soyledir ya da boyledir genellemesi hakikaten calisan bir genelleme degil. Bir kere hangi Amerikali? Hani mesela Amerikali tipi nedir? Bence oyle bir tip yok. Binbir milletten, tipten insan.
Devlet ve milleti ayrimina gelince de, gene bence, ABD federal devleti dis politikada hakikaten korkunc bir sey. Bunu savunmak bile abesle istigal. Eyalet duzeyine gecersek ise, gene genellemek imkansiz. Birinde Darwin okutulmuyor otekinde ot serbest vs. Hani tabii ki bir takim referans noktalari ile genellemek icin cerceve yaratilir ama cok da kestirmeden genellenemez bence.
Neyse, oyle kimseye su boyle bu boyle demek icin yazmadim. Oyle gibi oldu da :) Tartismayi gorup ortaligi bulandirayim dedim :) Yoksa ABD iyi ya da kotu gibi moral bir tartismada zaten bir yerim yok. Kategorik olarak bilim disi bir soru bana kalirsa. Bir de devlet her yerde cok da matah bir sey degildir ya. Devlet devlettir iste.