türkçe dilbilgisi olarak -ül eki aldığından üzülmek edilgen gibi görünüyor. edilgen olmasa da buna bir edilgenlik eki daha eklemek kulağa hoş gelmiyor.
nette şöyle bir açıklama buldum, belki işinize yarar:
1. "-l-" çatı eki, geçişli ve geçişsiz fiillere gelebilir. Geçişsiz fiillere- yani olma ifade eden fiillere- gelirse "meçhullük" bildirir. Yani, fiil özne istemez.
Örnek: "İkiden sonra yatıldı." gibi.
2. Eğer "-l-" eki geçişli bir fiile gelirse "pasif -yani edilgen-" fiil yapar.
Örnek: "Sular kesildi." örneğinde olduğu gibi.
3. Bu ekin nadiren "dönüşlülük eki" gibi kullanıldığı da görülür. Ancak bu durumda bile bu eke "dönüşlülük eki denmez. Çünkü burada bile bu ekler, eylemin özneye dönmesini değil kendi kendine olmasını ifade ederler. "üzülmek,dökülmek, sıkılmak..." gibi.
Bu ekin başka da bir görevi yok. Verdiğiniz kelimeler de bu eki aldığına göre söz söylemeye de gerek yok. Kısacası "Fırtınada ağacın dalı gövdesinden ayrıldı." "Kanaryanın tüyleri kafese dökülmüştü." cümlelerinde "-l-" çatı eki vardır. Bu ek geçişli fiillere gelerek "pasif- edilgen" fiil yapmıştır. Başka bir açıdan da geçişsiz fiil yapmıştır.
"Pasif fiiller, bir maruz kalma, bir uğrama, bir olma ifade ederler. Fakat bu olmada YA BAŞKASI TARAFINDAN yapılma ya da KENDİ KENDİSİNE OLMA vardır. Mesela başkası tarafından gör-ü-l, tu-l-, kes-i-l vardır, kendi kendisine tut-u-l, kes-i-l-, çek-i-l- vardır. Şüphesiz pasif fiillerin asıl manası, başkası tarafından yapılma ifade etmektedir. Kendi kendine olma ifade edenlerin böyle bir manayı sonradan kazandıkları anlaşılmakta, bunlarda başkası tarafından yapılmış farzedilmek şeklinde gizli bir mana da sezilmektedir. Bu kendi kendine olma ifade etmek, bazı fiillerde o kadar ileri gitmiştir ki pasiflik manası tamamıyla kaybolmuş ve PASİFLİK EKİ adeta bir DÖNÜŞLÜLÜK eki haline gelmiştir: üzülmek, sıkılmak misallerinde olduğu gibi. Hatta böyle fiillerin dayandığı asıl fiillerin dönüşlü, yani "n"li şekilleri de kullanılmaz. Fakat tabii yine de "-l-" eki bir DÖNÜŞLÜ EKİ SAYILMAZ. "-l-"li fiillerin bu kendi kendine olma ifade etmeleri DÖNÜŞLÜLÜK değil, GEÇİŞSİZLİKtir. Bu kendi kendine olma DÖNÜŞLÜ fiillerdeki gibi FAİLİN YAPTIĞI İŞİN KENDİSİNE DÖNMESİ DEĞİL, BİR KENDİLİĞİNDEN OLMADIR. Yani DÖNÜŞLÜ fiillerdeki AKTİFLİK bunlarda yoktur. aç-ın-, açıl-;tut-un-, tut-ul-; dök-ün-, dök-ül- arasında daima bir AKTİF- PASİFfarkı vardır."
"Pasiflik ve meçhul eki ile yapılan bütün fiiller OLMA ifade eder, yani GEÇİŞSİZDİRLER. Bu yüzden pasiflik ve meçhul ekine GEÇİŞSİZLİK eki de denir."
Prof. Dr. Muharrem ERGİN, Türk Dil Bilgisi, "Fiilden Fiil Yapma Ekleri '-l-'", p. 320, s. 195, Bayrak Yayınları, İst. 1993.
0