Önce şunu söyleyeyim; bu araçlar üç sene önce basına ifşa olan Saab'lar ile bağlantılı değil. Saab olayı TÜBİTAK'ın bir araştırmasının sonucuydu. Dün tanıtılan araçlar 5 yerli firma + TOBB'un ortak girişimi olan özel bir şirketin prototip çalışmalarıydı. Bu ikisini birbirine karıştırmayalım önce.
İkinci olarak @oscar'ın söylediği doğru. Dünyada hiçbir otomobil firması sizin hayalinizdeki üretim modelini uygulamıyor. Böyle bir şey mantıken mümkün değil. Yerli otomobil denince akla neden her şeyin Türk üretimi olması gerektiği geliyor bilmiyorum ama böyle bir model dediğim gibi dünyada yok. İçi boş milliyetçi tavırlar. Hiçbir mantığı yok.
Şu aracın tasarımı konusuna gelelim. Yok İtalyanlar yapmış da, nesi yerliymiş de... Pininfarina firması dünyanın önde gelen tasarım firmalarından biri. Bu işi işin ehline yaptıracaksın. Yerli ve milli olacak diye tutup saçma sapan birine tasarım yaptırırsan o aracın yüzüne kimse bakmaz. Şimdi milletin dibi düştü, aracın tasarımı çok iyi diye. Çok çok doğru buluyorum tasarımı Pininfarina'nın yapmasını.
Bir de şöyle bir argüman var; "Daha fabrika yok yerli araç diye yaygara kopartılıyor."
Bu argümanı biraz anlıyorum. Ama bu yorumu işin içinde olmayan adamlar yaparsa anlarım. İşin içinde olan, az çok otomotiv sektörünün geliştirme süreçlerini bilen adamlar bu yorumu yaparsa siktiri çekerim.
2022'de seri üretime geçileceği öngörülen bir aracın fabrikasını şimdiden yapmış bitirmiş olmanın neresi mantıklı, biri bana açıklasın. 2 yıl boyunca atıl durumda olacak bir tesise milyonlarca dolar yatırım yapılır mı aq? Bak sinirlendim şimdi. Aracın tasarımı, prototipi yeni bitmiş. Önce aracın parçaları ve sistemleri tedarikçiler ile anlaşılacak. Örneğin far ve stop lambasını muhtemelen Farba adlı firma yapacak, Küçük aydınlatmaları (sinyal, reflektör vs.) Farplas yapar. Aracın elektronik sistemlerinin bir kısmını ve silecek sistemini muhtemelen Bosch yapacak. Daha bir sürü sistem ve donanım var araçta. Tüm bunlar tedarikçiler ile anlaşılacak ve parçaların tasarımları yapılacak. Prototip araç üretmek ile seri araç üretmek arasında farklar var. Bu nedenle aracın donanımlarının ve sistemlerinin seri üretime uygun hale getirilebilmesi için tasarımlarında değişiklikler olacaktır. Araçla ilgili birçok sistem Full Service Supplier olarak geçen (FSS) firmalar tarafından yapılır. Örneğin Bosch'a dersin ki, aracın silecek sistemi sende. aracın sileceğinin çalışacağı ve sistemin konumlanacağı çevre datasını Bosch'a verirsin. Geri kalan her şeyi Bosch halleder. Tüm detay parçalar, sileceklerin boyutları, kullanılacak malzemeleri, kullanılacak motoru vs. hep Bosch belirler ve tedarik eder. Bu örnekteki gibi diğer birçok sistem ve donanım tedarikçiler tarafından tasarlanıp üretilecek. Şu an muhtemelen tedarikçi belirleme (sourcing) süreçleri devam ediyor. Sırf bu süreç bile diğer otomotiv firmalarında aylarca sürüyor. Tedarikçiler belirlenecek, ekipman tasarımları ve yatırımları yapılacak (kalıp, makine, pres, vb.). Ekipmanlar bittiğinde ilk çıkan parçalar ile araçlar üretilecek. Bu araçlar bin tane teste tabi tutuluyor. Testlerden gelen sonuçlara göre değişiklikler, iyileştirmeler yapılacak. Birkaç faz daha araç üretimi yapılacak. Test sürüşleri, çarpışma testleri, aracın regülasyona tabi olan sistemlerinin sertifikasyonları (homologasyon) ön seri üretim başlangıcı vs. derken zaten 2022'ye gelmiş olacağız bile. Bu süreçte fabrika yerinin belirlenmesi ve kurulması çok rahat tamamlanabilecek bir iş. Buna takılmak anlamsız.
Volkswagen Türkiye'ye gelecek. Seri üretim 2022'de başlayacak deniyor. Ne sanıyor bu insanlar mesela VW hazır fabrikaya mı gelecek sanıyor? Onlar da Manisa'da yeni fabrika yapacaklar. İnşaatı da 2020 sonunda başlayacak.
Şu araçların bütün parçaları isterse yurtdışından alınsız Türkiye'de sadece montajı yapılsın bu araç yine yerli araçtır. Bu kadar basit. Hee Türkiye'de daha ucuza yaparsın o zaman sorarım niye Türkiye'de yapılmıyor diye.
Bugün dünyanın bütün otomotiv devleri işbirliği içinde hareket ediyor. Kimse saçma sapan milliyetçilik derdinde değil. Mercedes A serisinde Renault motoru, BMW de 1 serisinde PSA (Peugeot-Citroen) motoru kullanabiliyor. Magna adlı bir firma Avusturya'da (Steyr) aşağıdaki araçları üretiyor. Kimse "BMW arabalarını başka firmalara ürettiriyor, BMW diye satıyor." demiyor ama? Neden? Çünkü malca bir yorum olurdu da ondan.
Magna üretimi araçlar:
Mercedes-Benz G-Class
BMW 5
Jaguar E-Pace
Jaguar I-Pace
BMW Z4
Toyota Supra
Bakın Magna bu araçların tedarikçisi değil. Direkt bitmiş ürün olarak bu araçlar çıkıyor üretim hattından. Mercedes, BMW, Jaguar, Toyota. Hiçbiri Avusturya firması değil. Ama kimse bundan gocunmuyor. Alman yine BMW'siyle, Mercedes'iyle övünüyor.
Bonus soruya cevap: ekonomiye katkısı olur. Ama kimse ekonomi şaha kalkacak diye beklemesin. Üretimin şaha kalkabilmesi için bu aracı bütün dünyanın kapışması, dünyanın dört bir tarafında üretim tesisi kurmamız falan gerekir. O zaman iyi bir ekonomik gelişmeden bahsedebiliriz. Arabanın fiyatı ve vergiler için konuşmak saçma olacak. Şu an hiçbir şey belli değil.
0