@
dismainpula"kisi, yiginlarla suruklenmekten kurtulamaz mi? kitle psikolojisinden kacinamaz mi?"
bu agir bir soru. belki bir kitabi baslatir. belki bir filmi tetikler. belki kisisel bir donusumun yoluna cikarir. belki kitlesel bir devinimi tutusturur.
ben bu soruyu yanitlayacak donanimda deyilim. size kurtulus recetesi sunamam.
yine de, yukarida da deyindigim gibi mevzunun internetle dogrudan iliskisi oldugunu sanmiyorum. internet bir aractir, bag kuran rabita kuran bir aygittir. uzaktaki yalniz insanlarla bile bag kuruldugu icin kitlesellik donusuyor biraz internetle. sayilar, kitle, kartopunun ciga donustugu gibi buyuyor. ama, internet yokken de insan davranisi buradan iceri.
tarihe bakarsak boyle. bir vakitler birileri dehsetli kahramanlik siirleri yaziyor misal. o siirleri okuyan yiginlar duygulanip cosa geliyor. kitlesel olarak kosuyorlar, cepheye gidiyorlar. komutanlari emrediyorlar, korku cekinme geride kalanlari dusunme kitlesel hareketle sonumleniyor, kol kola girip toplu halde yuruyorlar. karsida da bir baska yigin. o donemki teknik geregi, silahlari dolduruyorlar, cizgi halinde dizilmis kolkola insanlar silahlara karsi yuruyor. atesleniyor silahlar. dusuyor yuruyenler. sonra arkadaki siradaki cizgi halinde dizilmis insanlar yuruyor, dusenlerin yerine. bu cepheden de oburune tufekler patliyor nice koc yigitler yere seriliyor. bu vaziyet, asagi yukari cephe savaslari bitene kadar (tanklarin, ucaklarin, fuzelerin ortaya cikisi) suruyor. ve o dehsetli kahramanlik siirleri de ortadan kalkiyor bu donusumle. yerini baska seyler aliyor. kitleleri baska seyler etkiliyor artik.
hulasa, "ben bunu istiyorum" dedigimiz, riza gosterdigimiz seylerin ardinda da yigin psikolojisiyle ilisik birtakim seyler oluyor. "rizanin insaasi" denir. baska seyler de var, derin mevzu.
bundan disarda ne olur? kitleden disarida yasanir mi? akil yurutmeleri hayy bin yakzan'dan, robinson crusoe'dan, utopya'dan beri cesitli yollardan yapiliyor. deneyleri de yapiliyor. yalnizlik, bir basinalik, tecrit, inziva, farkli toplu yasam bicimlerinin insasi, degisik topluluklar, vs.
orgutsel aglar, yahut tarikatlar, birer yoldur misal. yiginlarin savrulmalari yerine, farkli hareket mekanizmalari onerirler. dis etkilere karsi korunaklari da vardir. ama buradaki denemelerin de tarihsel surec icinde ariza verdikleri yerler olmustur. icerideki nufus arttikca, kendi yiginlarini, kendi tahakkum mekanizmalarini filan gelistirenleri vardir.