(git: 26001)

film teknik olarak eğer bir yapımcısı varsa onundur. zira en iyi film ödülü filmin yapımcısına verilir. yapımcı yönetmeni yanına alıp boy gösterir. ancak her yönetmen filme tamamen sahip olmak için, tamamıyla benim filmim diyebilmek için hem senaryosunu yazmak hem oyuncuları seçmek hem ekibi kurmak ve çektikten sonra da montajlamak ister. çünkü filmin yapımcısı filmdeki bazı şeylerin değiştirilmesini isteyebilir kısaca yönetmen yeterince özgür değildir. bu yüzden spesifik bir yapımcı bulmak yerine yönetmenler maddi imkan sağlamak için kültür bakanlıklarına, çeşitli ülkelerin sanatsal fonlarına başvururlar ve kendilerine ortak ararlar. sonuçta yine kendi filmleri olmuş olur.

ayrıca bazı yönetmenler yeni yetme yönetmenlere destek olmak amacıyla filmlerinin yapımcılığını üstlenebilir. burada da yine yeni yönetmenden çok ünlü yönetmenin adı anılabilir yapımcılığını üstlendiği, arkaladığı için.

senaristin ise hiç bir şekilde filme sahip olmaya hakkı yok :) senaristlik genelde para için yapılan olay. senarist senaryoyu teslim ettikten sonra çeker gider genelde hiç karışmaz bile filmin çekilip çekilmeyeceğine. elbetteki istisnaları da vardır bunun. senaristin de şartları olabilir senaryosunun aynen çekilmesini istemesi gibi.

yönetmen genelde kendi fikirlerini de katarak senaryoyu çeker. ancak film ortaya çıkmadıysa senaryo bir hiçtir.

icabında yönetmen çekip gidiyor derken bu yönetmen eğer "kiralanmış" biriyse, yani yapımcı özel olarak bir film çektirmek istiyorsa senariste senaryosunu yazdırır, yönetmenini tutar, burada da yönetmenin görevi sadece o senaryoyu çekmek ve parasını almak olur. burada bahsettiğin gibi işçi gibi oluyor yönetmen. ve filmin hakları yine yapımcı şirkete ait oluyor. ancak elde edilecek gelir anlaşmalara göre paylaştırılabilinir.

yönetmen kendisi bir film çekecekse zaten neden çekip gitsin, kafasına uymayan kişileri kovar stanley kubrick gibi :)

şöyle örnek vermek gerekirse quentin tarantino para kazanmak için natural born killers ve true romance senaryolarını yazmış ve bunları satmıştır, sözü edilen filmler halen çok güzeldir ancak o filmleri tarantino çekseydi belki de daha güzel olabileceğini çoğu insan düşünmekte(en azından natural born killers için). tabi o zamanlar paraya ihtiyacı olduğu için bunu yaptı ve daha sonra da kendi filmlerini çekti. kısaca senarist sadece senaryoyu yazar. onu film yapan, sinemaya dönüştüren kişi yönetmendir.

bu sorunun cevabı ticari sinema ve diğer sinemalara göre değişiyor elbette.

film senaristin değildir, sizi bu düşünceye sevk eder şey ise genellikle okuduğunuz, piyasada bulabileceğiniz senaryolardır. bu senaryolar senaristin yazdığı değil, film çekimi bittikten sonra son hali verilmiş senaryolardır. senarist senaryoyu getirdikten sonra üzerinde yönetmen ekibi toparlayarak 50bin değişiklik yapar sonra çekimlerde değişir, sonra kurguda değişir ve nihai film göz önüne alınarak son senaryo yazılır. sizin ulaşabildiğiniz senaryolar onlardır. senaryo ilk yazıldığında kamera hareketleri, çekim planları yazılmaz. bu yönetmene saygısızlıktır çünkü onlara karar vermek yönetmenin işidir.

burdan şuraya geliyoruz. filmin yapımcısı sermayedarıdır. bu nedenle filme ödül ona verilse de film asla onun filmi olamaz. o filme sahip olduğu ruhu veren yönetmendir. yönetmen ne işe yarar diye soranlar oluyor, yönetmen olmasa ortaya bırakın bir filmi bir sahne bile çıkartamazsınız, çünkü kameramanın ayrı ışıkçının ayrı düşüncesi vardır oyuncu farklı oynamak istiyordur vs. tüm bu insanları ki çoğu delidir, bir arada uyum içerisinde çalıştırabilmek bi kere başlı başına bir olay. kaldı ki kamermana ne yapması gerektiğini, oyuncuya nasıl bir duygu vermesi gerektiğini, nasıl bir ışık istediğini yönetmen belirler. işin teknik kısmını bilmek zorunda değildir. ama ne istediğini bilmek zorundadır. ve o istediğini ekibe iletir ve ekib de o istek doğrultusunda yapması gerekeni yapar. yönetmenin en az etkisi olan kısımlardan biri kurgusudur ki ona bile bir çok yönetmen bizzat girer. kurgucuya müdehala eder. hatta bazen öyle farklılıklara düşerler ki yönetmen filmin asıl versiyonunun haricinde bir de kendi kurgusu olan versiyonunu yapar. bu sanıldığı gibi sadece yapımcı ile olan uyuşmazlıklardan kaynaklanmaz aynı zamanda kurgu sırasında filmin kurgusunu yaoan kişi ile düştükleri anlaşmazlıklardan sonra da ortaya çıkar. neticede işi başından sonuna kadar alıp götüren, yöneten, idare eden, yönlendiren yönetmendir. ve o yönetimin bir stili, bir tarzı vardır.

işte bu nedenlerle film yönetmenindir. takımın kaptanının ekibin liderinindir. film prodüksiyonu ciddi bir takım işidir ama o takıma o ruhu veren yönetmendir. muhteşem senaryonuz, süper kameramanlarınız, aşmış ışıkçınız-sesçiniz, çıldırmış görüntü yönetmeniniz, ve dahi kurgucunuz var ama adam gibi bir yönetmeniniz yoksa, asla iyi film yapamazsanız. ama çok iyi bir yönetmenle, bir çok eksiğinizi kusurunuzu rahatlıkla kapatır, ortaya süper filmler çıkarabilirsiniz. 1 milyon dolarlık bütçeyle çekilip sinema tarihine geçmiş filmler işte böyle filmlerdir.

peki mesela bir yönetmen sete geldi, ne yapar? kamerayı şöyle koyalım, şuraya odaklayalım falan mı der? yani kameraların nereye nasıl yerleştirileceğine ve işte nasıl filtreler (konu hakkında bilgim yok atıyorum) o mu karar veriyor? (anladığım kadarı ile öyle imiş) o zaman işin sanatsal yönü tamamen yönetmene ait olur gibime geliyor benim.. nasıl; yağlıboya yapan, fırça yapan, tual yapan fabrikalar var ama eser ressamın..(tabi kompozisyon da tamamen ressama ait, senaryo/hikaye gibi) doğru mu? kafam karıştı şimdi :)

senaristin sorumluluğu senaryoyu yazdığında biter. senaryo ise film değildir, adı üstünde, senaryodur. neredeyse edebi bir eserden ibarettir yani (ki edebi eser de değildir esasında).

yönetmen, o oyuncuları, ışıkçıları, sesçileri, makyözleri, kameramanları, senaryonun işlenişini, montajını, müziklerini ve daha birçok şeyi yöneten kişidir. yani senaryoyu film yapan kişidir. hatta senaryoyu değiştirme hakkına bile sahiptir çoğu durumda. senaryo film değildir, ama film filmdir :)

şunun gibi düşün: eskiden tiyatrolarda klasik sahneleme varken oyunlar yazarının adıyla anılırdı. çünkü yönetmenin kullandığı sahneleme biçimi kendi dönemindekilerle benzerlik içerisinde olurdu. ama şimdilerde metinden çok yönetmenin ismi öne çıkıyor. mesela peter brook'un ya da terzopoulos'un oyunu diye geçiyor. bunun sebebi de sahnelemelerdeki açılımlar. bu insanlar o kadar farklı yorumlar koyuyorlar ki 100 yıllık metinlere, artık onlara ait oluyor.

metne katılan yorum önemli, aynen actionary'nin yazdığı gibi yazarın işi metni yazdıktan sonra biter. ona hayat veren yönetmendir. bütün diğer elemanlar da onun kurgusu üzerinden işler.

metox, yönetmen aklına gelebilecek her şey hakkında fikrini, emrini belirtir. oyuncuların nasıl rol yapacağını ve nerede bulunmasını istediğini söyler. dediğin işi ise genelde görüntü yönetmeni yapar. ama bir çok auteur yönetmen görüntü yönetmenine de karışır ve kamerayı yerleştirmeyi vs. kendisi yapar.

normalde ise (ticari ve büyük bütçeli filmlerde) yönetmen çekim olaylarıyla uğraşmaz, görüntü yönetmeni,kameraman ve asistanı halleder o işleri. sadece yönetmen favori sahneleri için bizzat kendisi çekim yapabilir.

bu tür şeyleri merak edenler dvd setleri alsınlar çoğunda filmin çekim aşaması gösterilir.

Yasal düzlemde filmin hakları yönetmen, senarist ve "varsa" orijinal film müziğinin bestecisine aittir. Asıl eserin senaristten çok yönetmene ait olduğunu anlatabilmem içinse film gramerini de içerecek şekilde film kuramına hakim olmanız gerekiyor. Ama kabaca söylersek, yönetmenlikte de olay tarzdan çok yaratımdır. Yönetmenlik kararlarının (öncelikle anlatımsal olanlarının) her biri yaratıcı kararlardır.