paganlık daha genel. ortadoğu'da oluşmuş tektanrı düşüncesine inanmayanları tanımlıyor. Şamanizm ise paganizmin içinde yer alan bir inanış.

Paganizmde Doğa inancı vardır, Doğa Ana bu anlamda tek tanrıdır ama Şamanizmde sadece Gök tanrılarına inanılır, her toplumun kendisine ait farklı tanrıları vardır. Gök Tengri de biz Türklerin tanrısıydı bu çerçevede. Bu da Paganizmi tek tanrılı (Doğa Ana) bir din yaparken Şamanizmi çok tanrılı bir din yapar. Ayrıca, Paganizmde birçok yardımcı tanrı vardır ama bu tanrılar Doğa Ana'nın tek tanrı olduğu gerçeğini değiştirmez.

paganizm eski avrupadaki çok tanrılı dinler. roma, yunan, isveç falan.

şamanizm elemanın tekinin doğa üstü güçleri olduğuna inanılması. onun etrafında ayinimsi şeyler. eski türkler, moğollar vs. kızılderililerde de var.

ikisi bam başka şeyler?

çok fazla bilgi kirliliği yayılmış. Bu sebeple bir düzeltme yapayım. Paganizm doğa inancı demek değildir. Tek tanrılı ya da doğa ana'ya tapan bir inanç da değildir. Aynı şekilde şamanizmin de gök tanrılarıyla bir nedensellik bağı yoktur. Paganizm sadece avrupa'da bulunmaz. Şamanizm de neredeyse bütün toplulukların geçtiği bir evre. Sadece orta asya'ya özgü değil.

Biraz daha açarsak, ana kavramlarımız totem, tabu ve ruh'tur. Tektanrıcılığı geçtim, tanrı kavramının bile bulunmaması gerekir bu antropolojik ögeleri açıklarken. Tanrı kavramı, şamanizm ve paganizm'de topluluk içi iktidar ilişkilerinin tekelleşmesi ve erilleşmesiyle giren bir kavramdır. Ondan önce ata-ruhlar, totem hayvanları söz konusudur. Ne zaman bahsedilen, doğa-gök-yeraltı gibi tanrılar girmişse totemden tabuya geçiş söz konusudur. Yani eşitlikçiliğin, kutsal olanın temsili lehine bozulması söz konusu olur.

Aralarındaki farka dönelim. Daha önce girdiğim entry'de sadece bir görüşü sundum. Ancak bu daha çok kabul gören bir görüş değil antropoloji'de. Genel kanı ikisinin aşağı yukarı aynı olduğu yönünde. Ancak ben antopoloji alanına dahil değilim. Kendi alanımda kültürel çalışmalar yürüttüğüm için, elimden geldiğince kavramları tekilleştirmeye çalışıyorum. Şamanizm-paganizm ayrımını, kendi aklımda meşrulaştırmak için, din adamı kabul edilen kişinin topluluk içindeki konumuna bakıyorum. Şamanizm'de bir din adamının varlığı, toplumdan ayrılma sinyalleri verebiliyor. Farklı inanışlarda(animizm vs) bu daha az bbelirgin. Bu sebeple toplamını paganizm altında topluyorum. Elbette bu metodolojik bir seçim. Üstelik antropoloji geleneğinin çoğunluğunun savunduğu bir seçim değil.