anayasa mahkemesine direk dava ya da şikayet edebilen kurum ya da kişi soruyor sanırım. ben en basitinden parti kapatma olayları sayesinde cumhuriyet başsavcısını biiyorum.

edit: biri doğru veya yanlış derse süper olur, ben merak ettim şimdi

İptal davası açmaya yetkili olanlar

Madde 20.- Kanunların, kanun hükmünde kararnamelerin, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün veya bunların belirli madde ve hükümlerinin Anayasaya aykırılığı iddiasıyla doğrudan doğruya iptal davası açabilecek olanlar şunlardır :

1. Cumhurbaşkanı;

2. İktidar ve Anamuhalefet Partisi Meclis Grupları;

3. Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının en az beşte biri tutarındaki üyeleri;

İktidarda birden fazla siyasî partinin bulunması halinde, iktidar partilerinin dava açma hakkını en fazla üyeye sahip olan parti kullanır.

İktidar ve Anamuhalefet partilerinin Türkiye Büyük Millet Meclisi grupları Anayasa değişikliklerinin ve kanunların şekil bozuklukları iddiasıyla iptalleri için dava açamazlar.

Vatandaşların doğrudan gidip dava açmaları mümkün değil. iki şekilde dava açılabiliyor, ilki iptal diğer itiraz. iptal yukarıda açıklanmış itiraz ise mahkemlerde görülmekte olan bir dava sırasında olabiliyor ve mahkeme anayasa mahkemesine gidiyor:


İtiraz yoluyla mahkemelerce gönderilen işler

Madde 28.- Bir davaya bakmakta olan mahkeme :

1. O dava sebebiyle uygulanacak bir kanunun veya kanun hükmünde kararnamenin hükümlerini Anayasaya aykırı görürse, bu yoldaki gerekçeli kararı; veya,

2. Taraflardan birinin ileri sürdüğü aykırılık iddiasının ciddi olduğu kanısına varırsa tarafların bu konudaki iddia ve savunmalarını ve kendisini bu kanıya götüren görüşünü açıklayan kararı;

Dosya muhtevasını mahkemece bu konu ile ilgili görülen belgelerin tasdikli örnekleri ile birlikte Anayasa Mahkemesi Başkanlığına gönderir.

Anayasa Mahkemesi Genel Sekreterliği, gelen evrakı kaleme havale eder ve keyfiyeti ilgili mahkemeye bir yazı ile bildirir.

Evrakın kayda girişinden itibaren on gün içinde noksanlıkları olup olmadığı incelenir. Anayasa Mahkemesince yapılan bu incelemede, eksikleri olduğu anlaşılan işlerin geri çevrilmesine, mahkemenin yetkisiz olduğu tespit edilen başvurmaların da reddine karar verilir.

Anayasa Mahkemesi, işin kendisine noksansız olarak gelişinden başlamak üzere beş ay içinde kararını verir ve açıklar. Bu süre içinde karar verilmezse ilgili mahkeme davayı yürürlükteki kanun hükümlerine göre sonuçlandırır. Ancak, Anayasa Mahkemesinin kararı, esas hakkındaki karar kesinleşinceye kadar gelirse mahkeme buna uymak zorundadır.

Mahkemenin Anayasaya aykırılık iddiasının ciddî görmemesi halinde bu iddia temyiz merciince esas hükümle birlikte karara bağlanır.

Anayasa Mahkemesinin işin esasına girerek verdiği ret kararının yayımlanmasından sonra on yıl geçmedikçe, aynı kanun hükmünün Anayasaya aykırılığı iddiasıyla tekrar Anayasa Mahkemesine başvurulamaz.

ewt nasıl olduğu anlatılmış, ben de türkçesini yazayim dedim. somut norm denetimi ve soyut norm denetimi olmak üzere google da aratırsa detaylı bilgilere ulaşabilir bence..

ingilizceleri ile birlikte cevaplandırayım:

direct lawsuit bizde bireysel olarak yapılamıyor. 1961 anayasası döneminde mümkündü, ancak 1982 anayasası bunu imkansız hale getirdi. direct lawsuit benzeri olarak yalnızca iktidar ve muhalefet partileri, cumhurbaşkanı ve milletvekillerinin 1/5'inin anayasa mahkemesine başvurması mümkün, ancak bu da yasanın kabulünden itibaren belirli bir süre içinde olabiliyor. (soyut norm denetimi)

objection procedure ise bizdeki somut norm denetimini karşılıyor ve yalnızca mahkemede def'i olarak ileri sürülmek ve bekletici mesele yapılmak yoluyla incelenebiliyor. bunu herkesin (gerçek ve tüzel kişi) yapması mümkün ama ancak belirli bir davada kendisi hakkında uygulanacak olan hukuk normunun anayasaya aykırılığını iddia edebilir.