[]
Arjantin tarihi-Bağımsızlık
Arjantin tarihiyle ilgili bazı okumalar yapıyordum ve aklıma takılan bazı konular oldu ve sizlere danışmak istedim. Şöyle ki; İspanyollar 16. yüzyılda (1500'lü yılların başından sonuna dek) Arjantin'e gelip ilk kolonileri kurmaya başlıyor, bu tarihin öncesinde İnkalar ve onun öncesinde de daha ilkel yerliler var, bugün bu yerlilerin nüfusa oranı %1'den az, İspanyollar 16. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar tüm ülkeye hakim oluyor, bugün ülkenin %95'ini beyazlar oluşturuyor, bunun %70'i kadarı İspanyol kökenli, diğer beyazları 19. yüzyılın ikinci yarısında ülkeye büyük bir göç dalgasıyla gelen İtalyanlar oluşturuyor, onun haricinde farklı Avrupa ülkelerinden gelenlerin de etkisi var, zaten şu an Arjantin vatandaşlarının %40'ı da İspanyol-İtalyan melezi kabul ediliyor.
Benim merak ettiğim konu da şu: Arjantinliler 19. yüzyıla kadar İspanya'ya bağlılar ama bu tarihte ayaklanmaya başlayıp 1816 tarihinde de İspanya'dan bağımsızlıkları alıyorlar, peki sorum şu: Neden ayaklanıp bağımsızlık aldılar? Yani bu insanlar zaten İspanyollar, ataları da İspanyol, herkes İspanyol ve İspanya'ya bağlılar, ortada yerli halk kalmamış başka milletten insan yok, İtalyanların ülkeye gelmesine 50-60 sene var (geldiklerinde 2 milyon kişi geliyorlar ve bu o günkü nüfusa oranı çok büyük) bu şartlar altında bu insanlar neden bağımsızlıklarını ilan etmiş olabilirler?
Mesela Osmanlı'yı ele alalım, aynı dönemlerde Osmanlı da Avrupa'da topraklar alıyordu ama buradan oraya götürdüğü insanlar orada nüfus çoğunluğunu oluşturan topluluklar değildi, yani koloni kurma gibi dertleri yoktu vergi alıp gelen paraya bakıyordu, buralardaki yerli halk bir gün elbette ayaklanıp bağımsızlıklarını alacaklardı ki aldılar da ama mesela şöyle düşünelim: Osmanlı Yunanistan'ı aldığında buradaki yerli halk bir şekilde ortadan kalksaydı ve tüm nüfus Osmanlı tebasına bağlı vatandaşlardan oluşsaydı ve bu insanlar 250 sene sonra "biz isyan ediyoruz kardeşim bağımsızlığımızı ilan ediyoruz hadi gidin buradan" deyip Yunanistan'da Osmanlı kökenli vatandaşlarından oluşan bağımsız bir ülke kurarlar mıydı? Arjantin'de tam olarak böyle bir şey olmuş çünkü, neden böyle olmuş olabilir?
Benim merak ettiğim konu da şu: Arjantinliler 19. yüzyıla kadar İspanya'ya bağlılar ama bu tarihte ayaklanmaya başlayıp 1816 tarihinde de İspanya'dan bağımsızlıkları alıyorlar, peki sorum şu: Neden ayaklanıp bağımsızlık aldılar? Yani bu insanlar zaten İspanyollar, ataları da İspanyol, herkes İspanyol ve İspanya'ya bağlılar, ortada yerli halk kalmamış başka milletten insan yok, İtalyanların ülkeye gelmesine 50-60 sene var (geldiklerinde 2 milyon kişi geliyorlar ve bu o günkü nüfusa oranı çok büyük) bu şartlar altında bu insanlar neden bağımsızlıklarını ilan etmiş olabilirler?
Mesela Osmanlı'yı ele alalım, aynı dönemlerde Osmanlı da Avrupa'da topraklar alıyordu ama buradan oraya götürdüğü insanlar orada nüfus çoğunluğunu oluşturan topluluklar değildi, yani koloni kurma gibi dertleri yoktu vergi alıp gelen paraya bakıyordu, buralardaki yerli halk bir gün elbette ayaklanıp bağımsızlıklarını alacaklardı ki aldılar da ama mesela şöyle düşünelim: Osmanlı Yunanistan'ı aldığında buradaki yerli halk bir şekilde ortadan kalksaydı ve tüm nüfus Osmanlı tebasına bağlı vatandaşlardan oluşsaydı ve bu insanlar 250 sene sonra "biz isyan ediyoruz kardeşim bağımsızlığımızı ilan ediyoruz hadi gidin buradan" deyip Yunanistan'da Osmanlı kökenli vatandaşlarından oluşan bağımsız bir ülke kurarlar mıydı? Arjantin'de tam olarak böyle bir şey olmuş çünkü, neden böyle olmuş olabilir?
Arjantin İspanya tarafından sömürgeleştirildikten sonra kıtaya gelen ilk İspanyollara "criollo" adı verilir. Yani orada doğan sömürgecilerin torunları. Kıtaya sonradan ayak basan "Avrupalı" sömürgeciler ise kendilerini ayrıcalıklı konuma oturtmuş ve criolloları ikinci plana atmıştır. Valilik içinde kritik konumlardan uzaklaştırılıyor ve siyasi ve ekonomik olarak dışlanmış hissediyorlardı. ilk kırılma böyle başladı.
sonrasında Napolyon İspanya'yı işgal edip İspanya kralını tahttan indirince özellikle Arjantin'de bir meşruiyet krizi ortaya çıktı. Criollo denilen ve zaten kendini artık İspanya'ya ait hissetmeyen topluluk kral yoksa e olayımız nedir moduna girdiler, İspanya'ya olan duygusal aidiyet tamamen yok oldu ve bağımsızlık fitilini ateşlediler. böylece 1816'da bağımsız oldular.
Aslında ABD'nin bağımsızlık sürecine benziyor ancak önemli fark ABD'de etnik yapının heterojen Arjantin'de homojen olmasıydı ve ABD'de isyanın sebebi ekonomik Arjantin'de duygusal(aidiyet) olmasıydı.
sonrasında Napolyon İspanya'yı işgal edip İspanya kralını tahttan indirince özellikle Arjantin'de bir meşruiyet krizi ortaya çıktı. Criollo denilen ve zaten kendini artık İspanya'ya ait hissetmeyen topluluk kral yoksa e olayımız nedir moduna girdiler, İspanya'ya olan duygusal aidiyet tamamen yok oldu ve bağımsızlık fitilini ateşlediler. böylece 1816'da bağımsız oldular.
Aslında ABD'nin bağımsızlık sürecine benziyor ancak önemli fark ABD'de etnik yapının heterojen Arjantin'de homojen olmasıydı ve ABD'de isyanın sebebi ekonomik Arjantin'de duygusal(aidiyet) olmasıydı.
- ssekk
(09.05.25 07:24:08)
1
