Ekşi Duyuru

2 cümlelik bir mevzu olmamak ile birlikte ilk cümlede ülke ekonomisinde bir çöküş oluryorsa muhtemelen bahsedilen iç piyasanın durağanlaşması, bu oluyorsa faizler düşürülerek hareketlendirilebilir demiş, fakat türkiye böyle bir şey yaşıyor muydu, yaşanan enflasyon kötü yönetimin sonucu ve kur kaynaklı idi daha çok sonrasında senin ikinci cümlene gelelim, diyor ekonomi çok hızlı büyüyor ve bu enflasyona sebep oluyorsa faiz artırılabilir, türkiyede enflasyon ekonomik büyümeden mi kaynaklıydı sence?

Hayır cümleyi kaynağı geçtim, faiz düşürüldü sonuç ortada işte, yani daha neden kitap şöyle demiş gibi bir sorguya giriyoruz ki, 9-10 ay önceden başlayan faiz düşürme politikasının yapay bir büyüme yaratması dışında bir yararı oldu mu?

karmaşık ama basitçe izah etmeye çalışayım.

enflasyon gelip de her şeyin fiyatı artmaya başladığında insanlar birikimlerini korumak için haliyle döviz, altın, gayrimenkul vs alırlar ki enflasyon karşısında para erimesin. devlet de parası olanlar bunları almak yerine nakit parayı sistemde tutmak adına faiz artırır ki para sistemde kalsın, parası olan altın, döviz, ev, araba almasın ki piyasadaki fiyatlar uçmasın. bizde de olan tam bu. faiz artırmadığımız için insanlar paralarını koruman adına her şeye saldırdılar, gayrimenkul, ev, araba stokladılar ve fiyatlar uçtu.

diğer yandan faiz artınca hazır garanti para geleceği için parası olan herhangi bir şeye yatırım yapmaz. bu da bir sıkıntı. ancak insanların yatırım yapması için sadece faiz tek etmen değil. stabil ve güvenilir bir piyasa olması lazım ki adam bir işe parayı yatırdığında saçma sapan ani kararlarla parası çöp olmasın. şu an yatırım alamamamızın sebebi de temelde bu.

ilk paragrafta da dikkat ettiysen insanlar paraları erimesin diye yatırım yapmak yerine altın döviz gayrimenkul vs aldı. çünkü yatırım yaparsa parasına çökülmeyeceğinin ya da ani bir khk vb bişeyle yatırımının çöp olmayacağının garantisi yok.

öncelikle sağlanması gereken şey güvendir. gerisi stabil giden piyasayı bozacak etkileri azaltmak için kullanılan enstrumanlar.

ben de bir ekleme yapiyim, bu oyle basit bir konu degil yazmislar zaten arkadaslar. cari acik ve dis borcu bu kur uzerinden odemek hem sirketlere hem de kamuya cok agir yuk. neden? cunku dolari biz basmiyoruz. ayrica FED de faiz arttirdikca dolara ulasmak iyice zorlasiyor ki faiz dustukce ic piyasada da dolara erisim ayrica zorlasiyor. boyle olunca da vergilere hayvan gibi artis geliyor zira doviz cinsinden kamu borcunu hazinenin bir sekilde karsilamasi lazim aksi takdirde moratoryum ilan eder.

ha guven kalmadigi icin yarin faizler %40'a ciksa kisa vadeli bir etkisi olur ama sonra piyasa duruma bakar eger gostermelik bir seyse yine uzun vadede bir sey degismez. naci agbal'in goreve gelip gorevden alindigi zamanlar neler olmus bakarsan daha iyi anlarsin.

Bu cümleden bu çıkarımı nasıl yaptın?

Ekonomik aktivitenin artması değil, tam aksine düşmesi gerekiyor ki talep azalsın ve buna bağlı olarak fiyatlar düşsün. Bizdeki durum ilk değil, ikinci cümleye uyuyor. Yani enflasyon var. Enflasyonun düşmesi için de son cümlede dediği gibi faizlerin artması gerekiyor. Ama biz tam tersini yapıyoruz. Sürekli alışverişi artırmaya yönelik hamleler yapılıyor. Böyle bir ortamda fiyatların düşmesini değil, artmasını beklersin. 2 milyonluk ucuz krediden sonra ev fiyatlarının uçması gibi. Sonra "fiyatlarda artış yapanları tespit ettik" diye içi tamamen boş bir yorum yapıyor ekonomi bakanı. eee tespit ettiniz de ne olacak? Serbest piyasada evin fiyatını devlet mi belirleyecek?

şimdi ekonominin kötüye gitmesi demek firmalar iş yapamıyor demek. firma nasıl iş yapar? daha fazla insan alır, daha fazla makine alır vs.

peki adam zaten iş yapamıyorsa nasıl daha fazla iş, makine alacak? alamaz değil mi? evet alamaz. dolayısı ile ekonomik kriz oluşur.
bu durumda devlet der ki bak faizi %5 indirdim eskiden %7 ile borçlanıyordun şimdi %2 ile borçlanacaksın. patronda %2'den kredi alır yatırım yapar daha fazla ciro yapar böylelikle hem firma hemde devlet vergiden kazanır. normal koşullar altında devletin tek geliri vergidir.

veya türkiye gibi herşeyin hammaddesinin dolar olduğu bir ekonomiden yola çıkarsak. usa dedi ki ben tüm dolarları kendi ülkeme çekiyorum. hoppa senin ülkendeki dolar azaldı dolayı ise dolar üzerinden sözleşme imzalayan insanlar dolar 3-5 falan düşünmeden dolar aldılar çünkü adamın ödemesi dolarla. dolar 3 abi! ver! dolar 3.2 abi onu da ver dolar 3.5 abi! onu da ver adamın 10m usd ödemesi var çünkü.
dolar artınca tl'den fiyatlarda arttı ve enflasyon gelmeye başladı. enflasyon girince satışlar düşer yani vergi düşer hem devlet hem şirket hem vatandaş kaybeder.

dolayısı ile merkez bankası der ki endişelenmeyin bende dolar var. ee peki nasıl var? şimdi faiz %7'di ya ben onu %20 yaptım. dolayısı ile herkes parasını bana yatırdı. o yatırılan para ile de dolar aldım. bu alınan doları da siz kendi aranızda değiş-tokuş olarak kullanabilirsiniz.

dolayısı ile enflasyon engellenmiş oldu.

burada tabi dolar bir parametre bunun yerine 'katma değerli ürün' de koyabilirsin. eğer senin ülken yüksek karlılıklı ürünler sürüyorsa piyasaya o da dolar yerine geçer.

şimdi türkiye'de ne oluyor?

türkiye'de dolar yok. çünkü herkes parasını çekti. burada bahsettiğim 5000 dolar değil. 500 milyar dolar 2trilyon dolar gibi. VARAN1
türkiye herkes ile kavga ettiği için küçük yatırımcılar da gitti. 1000 kişi 10m usd getirse 10b usd eder. VARAN2
hukuk sisteminde en basit dava bile 6-7 yıl sürdüğü için 50 tane evi olan insanlar 10 tanesini paraya çevirip ne yeni bir iş kuruyorlar nede bankaya yatırıyorlar VARAN3
2003-2022 arasında sade ve sadece ithalat desteklendi sen tüm aile servetini harcayıp bir fabrika kuruyorsun %10 kar ediyorsun adam yurtdışından getirdiği makineyi bir tane plaza katında %6 kar ile satıyor makineyi bile görmeden. döviz tabanlı işletmeler VARAN4
ölçeklenebilir hiçbir iş modeli desteklenmedi. samsung, huawei'den 1milyar tane satsan bir dolar kar koysan 1b usd kar edersin ama inşaat ölçeklenebilir olmadığı için bu paraları kazanamazsın. inşaata %0.10 kredi verilirken işletmelere %5'ten kapılar açıldı VARAN5
devletin tüm kademelerine vasıfsız insanlar yerleştirildi bu arkadaşlar gereken şeyleri yapmadılar VARAN6
aralıktaki dolar işi, 128milyar dolar, damat işi, mb'nın başkana bağlanması gibi bir koreli iş adamının ömrü hayatında anlayamayacağı şeyler yapıldı VARAN7
doların tek sahibi amerika'nın başkanı biden rte'ye görüşmek için gün bile vermiyor merkez bankasının revervleri eksilerde VARAN8
risk değerlendirmesinde tüm dünya ülkerinde en kötü 5'tesin VARAN9
VARAN10
...
...
...
...
...
VARAN84

bunlardan sadece bir tanesi olsayı mesela almanya gibi o zaman senin dediğin olabilirdi ama sıralı olarak yapılan hatalar 84'e vurduğu için tek çare bir yerde parayı toplamak ki insanlar onu görüp daha rahat ticaret yapsınlar

ama o da VARAN85 olarak biz faiz arttırmayız nas var denildi onun yerine KKM getirildi ki para toplanılsın ama KKM'de de benim vergim ile zenginin parası ödeniyor bana hukuk, yatırım olarak gelmesi gerekirken VARAN86.

yani 1 tane parametre yok türkiye'de seri olarak yapışmış 100'den fazla hata var.

@himmet dayi: ilk cumlede "economy is in a downturn" ikinci cumledeyse "if the econonmy is growing too fast" dedigi icin ilk secenege dahil oldugumuzu dusunerek bunu cikardim. ama dedigin gibi biz ikinci secenege dahiliz demek ki. su an buyuyen bir ekonomimiz olmadigi icin simdiki zaman kullanimi kafami karistirdi. bizde de olan bu aslinda evet yaklasik 2002-2012 arasi hizli buyume ardindan enflasyon.

@atom karinca: ak partiliymisim gibi cevap vermissin aciklayici bir cevap degil. anlamak icin sorguluyorum sadece.

Ekonomimiz büyüyor. Kim dedi büyümediğini?
2021'de %11, 2022'nin ilk çeyreğinde de %7,3 büyümüş örneğin. Alım gücünün düşmesi ekonomi büyümüyor anlamına gelmez. Sorun basit değil. Tek parametreli de değil. "Şunu yapınca ekonomi düzelir." gibi bir "şu" yok. Türkiye gibi bir ülkede ekonominin düzelmesi en başta politik düzelmeye bağlı. Daha demokratik, daha hukuka saygılı, daha özgürlükçü, vs. vs. bir politika gütmek lazım en başta. Bunları bir kenara bırakarak söylemek gerekirse faiz üzerinden hükümet eleştirisi de haklı. Çünkü yukarıda da dediğim gibi talebin düşmesini sağlamak lazım ilk olarak. En azından aklı başında ekonomiler böyle yapıyor. ABD ve AB ülkeleri enflasyonla faiz artırarak mücadele ediyor. Biz ise inatla faiz indiriyoruz. Hoş reel faiz asla %14'lere inmiyor bankalarda ama biz yine de faizi indirdik.