Birincisi Turkiye ekonomisi gelismis bir ekonomi siniflandirmasinda yer almiyor. Ikincisi durum %10 zengin - %90 fakir gibi bir orandan daha kotu. Ucuncusu zenginlerin zenginlesme egilimi var fakat zaten her zaman icin kotu bir oran vardi. Dorduncusu dunya ekonomisinde yuksek borclanma dongusunun sonuna yaklasilmasi ve parasal sistemin catlamaya baslamasi onemli egilimler.

şöyle, dünya genelinde 70lerden beri bir daralma var. yani zenginlerin karı azalmaya başladı. bu daralmadan çıkış için önce neoliberal politikalar uygulanmaya başlandı. Yani işçi emekçi daha çok çalıştırılıp daha çok sömürüldü, sosyal haklar ortadan kaldırıldı, sendikalar yok edildi, sol felç edildi. böylece kârları arttı. Ama şu anda neoliberalizmin de krizini yaşıyoruz. zira neoliberalizm de üretimi arttıramadığı için hizmet sektöründen gelir elde etmeye çalıştı ama artık o da işe yaramamaya başladı, çünkü hizmet sektörü değer üretemiyor. yani sermaye ne işe girerse girsin para elde edemiyor, o yüzden de yatırım yapmıyor, işsizlik artıyor, gelir elde ettiği yerlerde sömürünün en beterini yapıyor, milli zenginliklere el koyuyor. o da yetmediği için borsada spekülasyon yapıyor, para kaldırmak için coin borsasını manipüle ediyor (elon musk gibi: tesla'dan yeterince para kazanamayınca normal insanın cebindeki parayı coin borsaları vasıtasıyla topladı mesela. bunu bütün büyük finans şirketleri yapıyor.) şimdi artan bu işsizlik ve gelir uçurumuna karşı ya yeni-keynesçi politikalarla bir refah devleti politikasına yönelinecek ya da bu şekilde devam edecek. bu şekilde devam etmek kâr olarak işlerine gelir ama bir sol/sosyalist muhalefet yükselebilir. bunu yükseltmemek için de ellerinden geleni yapabilirler (zamanında cia her yerde darbe yaptı mesela: bkz. 1980 darbesi) ya da otoriter rejimlere yönelebilirler ki solu ezsin. gerçi genel olarak insanlar burdan çıkış için feridun bitir gibi yırtma peşinde, sermaye karşıtı muhalefette olmak insanları cezbetmiyor da neyse. diğer taraftan imf içinde de bu durumun sıkıntılarının farkına varılmaya başlandı ama özellikle gelişmiş ülkelerin durumunu düzeltmek istiyorlar. bizim gibi ülkeler umurlarında değil. pandemi sonrası bir ekonomik boom oldu ama yakında tekrar daralma başlayacak gibi. yani şu anda durum pek iç açıcı değil. kapitalizm bir kriz daha yaşıyor, krizi aşmak için eşitsizliğe müdahale etmeleri lazım ama kapitalistlerin işine gelmediği için imf, dünya bankası falan çok net politika belirleyemiyor. ortalık şimdilik karışık yani. bu durumu ulusal ve küresel toplumsal hareketler belirleyecek son raddede.

büyük resim kursuna gitmiş bir reyiz olarak dünyanın yakın zamanda patlayacağını düşünüyorum.

en başta senin de söylediğin gibi zenginler zenginleşiyor. kapitalizmde bunun tersini beklemek zaten anlamsız ama pandemide bu iş çok hızlandı. küçük işletmeler birer birer kepenk indirirken zenginler daha da zenginleşti.

iklim krizi var. buna bağlı olarak mülteci krizi var. hem iklim hem de savaşlar kaynaklı. "sıradan vatandaş" olmak dünyanın her yerinde zorlaşıyor (en başta konut ciddi sıkıntı olmaya başladı) ama türkiye gibi dandik ülkelerde bunun etkileri çok daha fazla hissediliyor...

hem ekonomik hem de siyasi anlamda çok fazla çıkmaz var ve tıpkı dünya savaşlarında olduğu gibi yeni bir plan/paylaşım ihtiyacı doğacak gibi görünüyor. yanlış anlaşılmasın bunu "büyük resim" veya "oyun" olarak söylemiyorum; yani bizleri yöneten insanlar, politikacılar, pastadan en büyük payı alanlar vs. artık yavaş yavaş birbirleriyle sürtüşmeye başlıyor. sorunlar büyüyor. böyle zamanlarda güzel bir reset yapmak için dünya savaşı olmasa bile büyük savaşlar/olaylar görebiliriz.

ben bizim neslin perişan olacağını düşünüyorum. 27 yaşındayım. akranlarımın büyük bölümü bence 60'ı göremeyecek. savaş mı olur, yeni pandemi mi olur, kıtlık mı olur bilmem ama "zengin" olmayanların mevcut konfor ve güvenlik seviyesi her geçen gün azalacak.

90'ların sonunda, 2000'lerin başında avrupa'nın ortasında terör saldırıları düşünür müydün mesela? orada yaşayan biri olsaydın, bugünlerin bu kadar kötü olmasını bekler miydin? ama yok işte, en iyi ülkede bile enflasyon can sıkıcı boyutlara gelebiliyor artık; onlar bizim gibi yönetilmedikleri için az biraz kurtarabiliyorlar (şimdilik) ama bence hepimiz çöküşe gidiyoruz. sadece hızlarımız farklı. virüs gibi. bir taraf tamamen çöktüğünde oradaki insanlar diğer tarafa kaçmaya çalışıyor, böyle olunca o tarafın çöküşü de hızlanıyor.

Ekonominin geleceği kriptoparalar oradan da akıllı paralara gidiyor uzun vadede. Hani hep diyorlar ya evrensel temel gelir diye. İşte onu alabilmek için daha fazla özgürlüğümüzden feragat edeceğiz. Bugün herhangi bir Abd'li veya Avrupa ülkesi vatandaşının 30 sene önceki kadar özgür olduğunu söyleyebilir misin? Ben söyleyemem. Arabanla yolda giderken izleniyorsun, telefonda izleniyorsun, aldığın her şey dijital ortamda takip ediliyor, kredi notun belli, sigortadaki risk durumun belli, her şeyin kayıt altında. Bütün datanı sömürüyorlar vs. Ne alaka dimi? Öyle değil işte.

Genç işsizlik bugün bak en gelişmiş Batı Avrupa ülkesinde bile %20-25 dolaylarında. Herkes işsiz kalacak bu gidişle. Sonuç olarak insana ihtiyaç kalmıyor. Bu durumda önce çoğalmanı sağlayan koşulları ortadan kaldıracaklar sonra da sana cüzi bir evrensel temel gelir verecekler ve bunu da akıllı paralar sayesinde kontrol altında tutacaklar. Bu söylediklerim distopya gibi geliyor şimdilik ama gidişat bu yönde. Makineleşme ve otomasyon arttıkça insana olan ihtiyaç azaldıkça eldeki insanları en masrafsız nasıl yaşatırızı düşünmeye başlayacak sistemler. Bu metaverse falan da buranın olayı. Bunlar uzun vade.

Kısa vadede ise insanların devletlere olan güveni iyice sarsılmış vaziyette, sadece TR değil. Devlet para bastıkça kripto alıyor insanlar. Kayıtdışılığı ayakta tutan yegane şey de bu zaten. Tarihte hiç olmadığı kadar fazla vergi veriyoruz bu arada bunu da belirteyim. Bu oranlarda vergi verip de "özgür" olarak tanımlanan bir başka insan topluluğu yok tarihte. Yani özgür falan değiliz.

evrensel temel gelir, metaverse, kripto para, iklim krizi vs. denilmiş zaten. ben de bir büyük resimci olarak şu konuyu araştırmanı öneririm.

www.youtube.com