başka bir sürü neden var örneğin mutasyon bunlardan biri ama doğal seleksiyon en temeli.

Evet, bir canlıdaki genetik farklılık doğal seçilim, eşeysel seçilim ya da yapay seçilim ile onu genlerini aktarma konusunda avantajlı kılar.

Esas mesele tür değil gen aslında. Genler yeni türler yaratmak için uğraşmazlar, bu konuda özel bir çabaları yoktur, onlar sadece çoğalmak isterler. Richard Dawkins, "gen bencildir" derken de bunu kastediyordu.

Islah da bu konuda etkili.
Günümüzde kullanılan çoğu tarımsal hayvanın bitkinin doğada tek başına hayatta kalması mümkün olamayabiliyor.
Mesela günümüzdeki ineklerin çoğu doğada hayatta kalamıyor, seleksiyona bıraksan ölecek hayvanlar. Ama az süt veren türü değil de çok süt veren türü ıslah ederek inekleri bir nevi adapte ediyoruz. aynı şey tarla bitkileri ve diğer evcil hayvanlar için de geçerli.
edit: tüm köpek türlerinin ilk olarak kurtların ıslahı sayesinde insan üretimi olduğunu okumuştum bir yerde.

Genler herhangibir sey istemez, sadece biyokimyasal etkilesimlerle ilerler surec, genlerde oyle bir bilinc yok.

Turlesmeyi etkileyen bircok faktor var. Pozitif ve negatif dogal secilim, genetik suruklenme, cografi izolasyon gibi etkiler bunlardan bazilari.

çok net ve tertemiz bir bilgi vereceğim. bunun aksi mümkün değildir. BİR MUTASYON ASLA AMA ASLA CANLI İÇİN OLUMLU SONUÇLANMAZ. kural yani bu.

Evrimsel biyolojide çok net ve temiz bilgiler verenlere güvenmeyin, bu işin en önemli kuralı budur.

Cosmos belgeselinin ikinci bolumunu izlemeni tavsiye ederim. evrim ve dogal secilimi cok guzel bir sekilde anlatiyor. hatta cosmos'u komple tavsiye ederim. her konuda insanin ufkunu genisleten bir belgesel.

en nihayetindeki neden tamamen dediginiz gibi genlerle alakali. sonucta bir canlinin karakteristiginin degismesi icin genlerinin degismesi gerekir. gen degisimini tetikleyen sebeplere bakmak lazim bu konumda. yani turlesmenin tek nedeni genetik haritadaki degisimlerdir, e genetik haritadaki degisimlerin sebebi de aktarilabilen genetik mutasyonlardir. dolayisiyla turlesmenin sebebini de mutasyonlarin sebeplerinde ve onlarin nasil secildiginde aramamiz lazim. ufak ornekler vereyim ve birkac yanlisi duzelteyim.

ornegin secilen mutasyonlarin her zaman canlinin yararina olmasi gibi bir durum yok. mutasyonlarin zaten bircogu zararlidir fakat arada ortaya cikan yararli mutasyonlar yeterince avantaj sagliyorsa populasyonu ele gecirmeye baslar. fakat bundan ziyade bazi mutasyonlar canliya zarar verdigi halde secilirler. genelde cinsel secilim basligi altinda inceleniyor bunlar, birazdan farkina varabileceginiz gibi. ornegin tavuskusunun gereksiz buyuklukte bir kuyrugu var, kendisine hic yarari olmayan ama nedensiz bir bicimde karsi cinsin ilgisini ceken. veya adini hatirlayamadigim bir balik turunde acik beyaz renk olmak o baligi daha kolay bir yem haline getirirken buna ragmen karsi cins bunu seciyor. bu durumu guzel ozetleyen bir laf var, "not the survival of the fittest, reproduction of the fittest". yani evrim survive etmekle alakali degil, tamamen uremekle alakali.

turlesme icin bir canli grubunun farkli secilimlere maruz kalmalari gerekmekte. bu yukarida da bahsedildigi gibi canli grubunun bir kisminin cografi izloasyona ugramasi sonucu olabilir, eseysel secilimin canli grubunun bir kisminda farklilik gostermeye baslamasi olabilir veya bu sebepler sonucunda bir sekilde farklilasmis bir canli grubu tekrar karsilasip, eger ki tam anlamiyla turlesme gerceklesmediyse yani hala ciftlesebiliyorsa, bu biraz farklilasmis turlerin birlesmesiyle bambaska bir tur de cikabilir, atlar ve eseklerde oldugu gibi.

bunun yaninda bircok genetik faktor de var. mesela jumping genes diye bir olay var, buna gore genler ne kadar dogru bir tabir bilemiyorum ama bir bakima durduk yere kendi aralarinda yer degistirebiliyor. bunun sonucunda da turlesme gormek mumkun. ve su an aklima gelmeyen birkac benzeri genetik mekanizma da bulunmakta.