sfteses, saka yapiyor olmalisin. guney amerika'nin incisi venezuela'nin son 2 senelik durumuna bakmani oneririm. marketten bir tavugu parasiyla almak icin kavga eden birbirini ezen insanlar var. yerel para o kadar devalue oldu ki artik parayi saymiyor tartarak aliyorlar (en basit seyi almak icin deste deste cantayla para tasiman gerekiyor). hiperenflasyon ve ona bagli yikim ihtimal disi degil. tum bunlar olurken bastakiler "her sey kontrol altinda, biz en buyuguz en iyiyiz" goygoyu yapiyorlar tabii. dusuk ihtimal ama ihtimal disi degil en temel ihtiyac maddelerine erisimin kisitlanmasi, o kadar rahat olmayin. olacak diye korkmayin ama aklinizin bir kenarinda hep bulunsun.
dusunun bugun istanbul da gunde 3 ogun 14 milyon bogaz besleniyor. bu kadar kisinin beslenmesi icin binlerce markete kamyon kamyon mal tasiniyor her gun. bu tasima satma islerini sirketler yapiyor. bu gelen mallarin uretimi var. ithali var. tarimi var. benzini elektrigi var. bu sirketler kendilerini ceviremez hale gelirlerse patir patir dokulebilirler. boyle durumlarda yikim ani olur. acliktan olmeyiz ama cok buyuk sikinti olur.
Gunluk dusunmeden satin aldiginiz yediginiz tukettiginiz seylere bir bakin. Aldiginiz en basit seyi evde bitti dediginizde gidip market rafinda bulmaniz icin gerekli sureci dusunun. nasil neyle uretiliyor, buraya nasil tasiniyor, burada nasil satiliyor... bunlarin hepsinin arkasinda kar eden is adamlari ve maas alan isciler var. bunlarin cogu krediyle yapiliyor sonra odeniyor, bu cark iyi kotu dönüyor yani. cark donmezse, bu zincirdeki sektorlerden sadece biri calisamaz hale gelirse o urunu rafta bulamazsiniz bu kadar basit. hani bu isler otomatik oluyormus gibi algilamayin. her sey cok pahali olacak paranin degeri dusecek meselesi degil; her sey cok pahali olursa kimse alamaz, ureten de kar edemez batar ve yine rafa gelmez o urun. milyonlarca insanin her gun marketten bir sey alip beslenmesi icin dogru calismasi gereken parcalarin sayisini dusunun, korkutucu hassasiyette bir denge gerekiyor. dunyanin neresinde yasarsaniz yasayin bu denge bozulmaz gibi bir sahte guven icinde olmayin. oturup paniklemeyin ama dedigim gibi aklinizin bir ucunda bulunsun.
0