Lehman şirketi veriyor reklamı amerikalılara, diyor ki: "Gelin bizimle ev sahibi olun"
sonra millet bu reklamlara güveniyor, mortgage ile ev sahibi oluyor.
lehman 10 eve kredi verecekken milyon eve kredi vermeye başlıyor.
lehman vereceği krediyi temin etmek için fon toplamaya başlıyor.
talep ile konut fiyatları artmaya başlıyor. inşaatlar artıyor.
lehman kişilerin ödeme durumuna bakmadan kredi vermeye devam ediyor. ipoteklere güveniyor.
lehman açıldıkça açılıyor ancak topladığı fonları geri ödeyemeyeceğini farkediyor.
işte bu noktada sıçılıyor.
Hatta utanmazlar beyaz saray'a gidip "bize bir çare bulun yoksa tüm dünya ekonomisi çöker" diyorlar. işin kötü yanı işlerin bu raddeye gelmesinin bir sorumlusu, yasal düzenlemeleri, gerekli kısıtlamaları yapmayan beyaz saray!
insanlar evlerin borcunu ödeyemeyince, fiyatı artan şişen konutlar ipotekli de olsa, balon indiği için değersizleşiyor.
değersizleşen konutlar, inşaat sektörünün parayı çevirememesine neden oluyor.
böyle sürüp gidiyor bu olay, domino taşları gibi.
haa beyaz saray müdahale ediyor. milyarlarca doları piyasaya sürüyor ancak kayıp büyük. bu olay yüzünde 15 milyar dolar kaybediyor amerikan ekonomisi.
ardından "occupy wall street" eylemleri başlıyor.

olayı okuyunca aklına hangi ülke geliyor peki? sen ondan haber ver!

Bir çeşit repo işlemiyle aslında sahip olmadığı kadar nakit sahibiymiş gibi görünerek değerini arttırdı, bu sayede daha kolay borç alabildi. Sonra kısır döngüye girerek aynı şeyi defalarca yaptı. Bu işlemleri özellikle bilanço dönemlerinde tekrarlayarak bir balon yarattı. Durum diğer kurumlar alacaklarını tahsil etmeye çalıştıklarında ortaya çıktı. Hatta Ernst&Young dahil denetleyici kurumların bile "düzenin" içinde olduğu ortaya çıktı.

www.youtube.com
www.youtube.com

Nasil krizi tetikler, bankalar ortada donen parada onemli bir faktordur. Bankalar kredi verir, insanlar onunla bir seyler satin alir. Baskalari da kredi alanlardan bir seyler satin alir (emegini satin alarak maas odersin mesela) onlar da boylelikle kredilerini oderler. Sirketler yuklu miktarda kredi alir, buyuk yatirimlar yapar, buyuk pazarlar yaratir, yuklu miktarda hammadde alir, yuklu miktarda mal uretip satar, yuklu miktarda hareket yararitlar ekonmide. Soyle bir dusununce hepsinin birbirine bagli oldugunu gorursun. Bir bankanin iflasi bu yuzden bu dongunun tamamini etkiler, buyuk bankaysa etkisi de boyle buyuk olur, carkin birine comak soktugun zaman birbirine bagli butun mekanizma durur.
godos'un dedigi gibi piyasayi tamamen serbest biraktiginda insan faktoru isin icine eder bir noktadan sonra.

Oncelikle Lehman Brothers' in, Garanti Bankasi gibi tuketiciye direkt kredi veren bir banka(retail bank) degil, bir yatirim bankasi(investment bank) oldugunu bilmekte fayda var. Yani bu banka insanlara ne konut kredisi verdi ne de "gelin bizimle ev sahibi olun" gibi bir sey soyledi. Isi bu degildi cunku. Krizi tetikleyen de yine bu banka degildir. Sadece basina "yillarin Lehman Brothers' i batti" seklinde yansidigi icin oyle bir algi olustu. Krizin cikmasi ise 2001 sonrasi FED' in, hem dotcom balonu hem de teror saldirilari sonrasi, yavaslayan ekonomiyi canlandirma amaciyla faizleri indirmeye baslamasi ile basliyor aslinda. FED faizleri indirmeye baslayinca(en son %1 civarina kadar indi), bankalarin maliyetleri de dustugu icin konut kredisi faizlerini dusurduler ve tuketiciler de catir catir ev almaya basladi. Daha sonra kredi veren bankalar verdikleri bu kredileri paket yapip, yatirim bankalarina satmaya basladi. Yani yatirim bankalarina belirli bir ucret karsiligi tuketicilerden alacaklari konut kredisini devrettiler(buna Collateralized Debt Obligation deniyor). Yani kredi borcunu odeyen adamlarin odedikleri faiz aslinda yatirim bankalari ve dolayisiyla da onlarla is yapan devasa fonlarin cebine gitmeye basladi fakat burada fazla hafife alinan sey kredi faizini odemekle yukumlu olan tuketicilerin cogunun yuksek risk grubunda olmasiydi. Yani adam faizler dusukken, saglam bir gelir kaynagi olmamasina ragmen, ileride bir sekilde oderim mantigiyla kredi cekmis. Boyle tuketiciler bankalar tarafindan yuksek risk grubunda goruldukleri icin odedikleri faiz orani da haliyle daha yuksek cunku banka oyle bir adama kredi vererek daha fazla risk aliyor. Bankalarin dikkate aldigi bu riski, yatirim bankalari dikkate almadilar. Bunda kredi derecelendirme kuruluslarinin(haberlerde okudugunuz moodys, fitch, vs) payi da cok buyuk cunku yuksek risk tasiyan bu tur CDO' lara yuksek rating verdiler. Bir sure sonra bol paranin oldugu donemde kredi alan yuksek risk grubunda olan tuketiciler aldiklari krediyi geri odeyememeye basladilar. Normalde bu tur durumlarda yapilmasi gereken sey geri odenemeyen bu kredi ile alinan evin satilmasidir fakat son birkac yilda herkes o kadar fazla ev aldi ki piyasa artik doygunluga ulasti ve konut talebi dusmeye basladi(tabii bunda FED' in faizleri tekrar %5' ler seviyesine yukseltmesinin de etkisi var cunku faizler yukselince dolayli olarak konut kredisi faizleri de yukseldi). Talep dusmeye baslayinca kredi ile alinan evlerin piyasa degeri de ayni sekilde dusmeye basladi. Yani alacaklilar(yatirim bankalari ve dolayisiyla musterileri olan fonlar) zarar etmeye basladi. Sonra da bir panik havasi olustu ve zarar eden fonlar ellerindeki hisse senedi gibi diger assetleri de satmaya basladilar. Bu da butun dunyaya yayildi. Lehman Brothers ise bu kriz sirasinda zarar etmekle kalmadi ve iflas etti. Krizi gorece daha iyi yonetebilen diger yatirim bankalari da(goldman sachs, vb.) her ne kadar iflas etmedilerse de ciddi zarar ettiler. Sonra FED faizleri %0-0.25 araligina cekip, aylik 80 milyar dolarlik tahvil alimina baslayarak piyasalara para pompalamaya basladi. Dusuk faiz ortaminda dolarin bir degeri olmadigi ve hisse senedi piyasalari da ebelerininkini tersten gordukleri icin para "guvenli liman" olarak adlandirilan altina yoneldi ve altin deger kazandi. 2013 Nisan-Mayis gibi de FED tahvil alimini azaltmaya baslayacagini soyleyince de dolar deger kazanmaya, altin da deger kaybetmeye basladi.

yukarı da biri biraz bahsetmiş ama bir de şu var. lehmann yılın son günü elindeki toksit asetleri repo yapıyor ve bunu mali tablolarında göstermiyordu. yani atıyorum adamlar 100 milyon değerinde teksasın çölünde araziyi 95 milyondan repo yapıyor bir geceliğine. hem bilanço'da o arazi gözükmüyor hem de 95 milyon nakit fazla çıkıyor.

arkadaşların dedikleri gibi denetleyici kurumlar da işin içinde olunca, bir de haber kanalları firmada evrak yakma görüntülerini gösterince ortalık pis alevleniyor. sonrası malum.

inside job'u izleyebilir veya şu entryi okuyabilirsin

eksisozluk.com

Margin call'u izle demisler, guzel film ama bu basligi acip bu soruyu sorduysan o filmi izlemekle hicbir sey anlamazsin. En azindan burada sordugun sorunun cevabini bulamazin.