Ekşi Duyuru

Piaget'nin böyle bir iddiası vardı galiba. İkiz çocuklardan birini katil birini doktor yaparım diyordu yanlış hatırlamıyorsam (sene 2001).

ben de buna ek olarak bu konularla ilgili kitap veya film önerisi alabilir miyim ?

geni bilmem ama aile ve çevrenin önemi çok yüksek.

umutcan uygun başka bir aile ve çevrede melek birisi olabilirdi
ama böyle düşünüp empati yapmak ve hoşgörü beslemek çok yanlış yerlere götürür. çünkü yerinde başka birisi olsa onunla aynı şartlarda büyüyüp iyi birisi de olabilirdi.

Valla hocam cok degisik bir soru olmus bu. Hani evrensel bir iyi-kotu taniminin olmamasini gectim daha yapilan calismalar 'X'in y uzerinde bir etkisi var mi?' seklindeyken sen direkt yuzde istiyorsun. Oyle bir cevabi vermek de mumkun degil cunku o yuzdeyi olcebilecegin bir duzenegin yok, onu gectim oyle bir calismanin etik olarak yapilmasinin mumkun oldugunu da sanmiyorum.

Verilecek cevaplar o yuzden hep teorik duzeyde kalacaktir. Benim dusunceme gore ise bazi hormonlarin farkli duzeyde bulunmasi her ne kadar kisinin karakterine onemli bir sekilde etki yapabiliyorsa da yetistirme tarzi, yetistigi ortam, ailenin-sosyal ekonomik durumu, arkadas cevresi vs gibi seyler kisinin gelecegini daha fazla etkiliyor. Yani olay oyle aile mi gen mi seklinde basite indirgenecek bisey degil. Varsayimin ustunden gidersek gidip kisiyi 'mukemmel?' olarak gorulen bir aileye versen bile arkadas cevresi ayni olursa sonuc ayni olabilir belki, hadi diyelim gittin arkadas cevresini de degistirdin bu durumda da kisinin atiyorum okuyacagi bir kitap yasayacagi bir olay bambaska seyleri tetikleyebilir ve sonuc ayni olabilir.

Kisaca olay o kadar basit bisey degil.

çevre önemli, çevrenin kattığı şey sadece vizyon değil, öz güven, nasıl davranılacağını bilmek vs. gibi bir sürü şey. kişinin algısı çevresine göre şekilleniyor özellikle de çocuk yaşta.

dunyanin en iyi veya en kotu insan genleri tasisak da ortamla ortaya cikar. yeteneklerin ortaya cikmasi gibi. imkan verirsen iyi gorunen insanlarin icindeki kotu ortaya cikar. ben cogu davranisimizin cevre kaynakli oldugunu dusunuyorum cunku dusunme tarzimiz, davranislarimiz kknustugumuz dilin grammeriyle dahi baglantili. bir seyleri degerlendirirken "o donemin sartlari, o donemin anlayisi"yla yola cikmak o yuzden onemli. iyi ve kotu kavramlarini bilmiyorum kafanizda ne canlaniyosa onu dusunebilirsiniz.

@tolkien , @selam

ben aslında aile derken sadece aileyi değil de genetik olmayan bütün faktörleri kast etmek istedim. yani umutcanı alıp ideal aile ideal çevre ideal ülke'ye bıraksak yine genler baskın gelir de umutcan yine umutcan olur muydu bunu anlamaya çalışıyorum.

Sorunun cevabını bilemiyorum ama bu konuyla ilgili bir hikaye dinlemiştim, belgeseli var ama seyretme fırsatım olmadı, belgeselde deney için birbirinden ayrılan üçüzler anlatılıyordu, soruya cevap var mıdır emin değilim, çalışmalara ve sonuçlarına değil üçüzlerin hayatına odaklanmış bir film yanılmıyorsam.

Three Identical Strangers imiş belgeselin adı.

Çevre önemli ama tek unsur değildir tabi ki. Bazı genetik bozuklukların da etkisi olduğu ile ilgili bilgiler de var.
Çok iyi ailelerde kötü evlatlar, çok kötü ailelerde iyi evlatlar da çıkıyor mutlaka. Tek bir şeye indirgeyemezsiniz.

Sadece dediğiniz kişi üzerinden düşünmek de çok zararlı. Kafanızda o kişiyi iyiye yormanıza sebep olabilir.

Genlerimizden İbaret Değiliz kitabını önerebilirim. Genel olarak Richard Lewontin ve Stephan Jay Gould bu konuda yazıp çizdiler, onların çalışmalarına bakabilirsiniz. Neoliberal Genetik kitabı da kültürel perspektiften güzel bir çerçeve sunuyor.

psikoloji mezunu olarak sunu soyleyebilirim:

psikoloji alaninin en eski tartisma sorularindan biridir bu: cevre mi genetik mi? ve evet bu konuda yapilmis bir suru arastirma var, deney degil, arastirma.

bilimsel bir arastirmada bir faktorun x konusundaki etkisini kanitlayabilmeniz icin x konusuna etki edebilecek diger faktorleri kontrol altinda tutmaniz gerekir. yani diger faktorlerin de x konusuna etki etmediginden emin olmaniz gerekir ki asil sectiginiz faktor icin evet iste bu etkili diyebilesiniz.

bu konuyla ilgili olarak da bu su demek oluyor: cevrenin kisilikte ne kadar etkili oldugunu anlayabilmeniz icin genetik faktorunu kontrol altinda tutmaniz yani genetigi ayni insanlar bulmaniz gerekir.

genetigi ayni olanlar sadece ikiz ucuz insanlar. psikolojide bu alanda calisan kisilerin yapabilgidi tek arastirma bir sekilde hayat sartlarindan dolayi birbirinden ayri, farkli aile ve cevrelerde buyumus ikizleri bulup onlari arastirmak.

cunku deney olsun diye ikizleri ozellikle ayirip baska ailelere veremiyorsunuz sonucta.

bu sekilde ayri buyumus ikiz bulmak da cok zor onun icin arastirmalar sinirli ama yine de var.

ve arastirmalar ikisinin de yani hem cevrenin hem genetigin etkili oldugunu anlatir.

genetik tarafi ile ilgili soyle bir ek bilgi vereyim, psikoloji insanlarin belirli bir "mizac" ile dogdugunu kabul etmistir. yani tum bebekler ayni karakter ile dogmaz, mizac ile dogar. bir bebek daha cok aglar, daha huzursuzdur, digeri daha az aglar, daha sakindir, daha kolay yatisir. istr ornegin bu cevrenin hicbir etkisinin olmadigi bir konu.

ama daha da ileri gidersek arastirmalar sunu da gosteriyor: dogustan getirdigimiz genetik ozellikler ve mizacimiz cevrenin bize ne sekilde etki edecegini de belirleyebiliyor, hatta cevreyi de sekillendirebiliyor.

daha cok aglayan bebegin annesi daha huzursuz oluyor, babasi daha az kucagina aliyor. e bu sefer bebek de daha cok huzursuz oluyor.

daha az aglayan bebegin annesi daha sakin oluyor, babasi daha cok ilgileniyor, bebek daha da sakin oluyor.

mizacin baglanma stilimize etkisinin oldugu da soylenenler arasindadir.

ozetle deney yapilamadigi icin sadece gercek hayattaki gercek insanlar arastirilabiliyor. su ana kadar gelinen nokta cevre ve genetigin birbirini besledigi, ikisinin de etkili oldugu, birinin digerine daha ustun olmadigi seklinde.

www.google.com

Şili'de karismis ikizler vardi.
Fakir aileye giden okumus adam cocugu yine bir sekilde aciktan okuyarak falan muhasebecilige yurumustu(en basta kasap oluyor).
Gercek ikizi de muhendis olmus.

Fakirler derken heriflerin evinin duvari falan yok, evde sunta kemiriyorlar o derece bir fakirlik.
Normalde herifin direkt torbaci olmasi lazimdi o ailede.

Katrani kaynatsan olur mu seker diye bir laf var, sutu bozuksa her turlu suclu olur o eleman.

Three Identical Strangers'ı öneririm +1

Keyword önermeye geldim, "nature vs nurture" diye ararsanız bol bol makale, araştırma vs bulabilirsiniz.

@divit'in bahsettiği olay da çok acayipti, şurada uzun uzun anlatmışlar: www.nytimes.com