Tüm dünyayı etkileyen bir resesyon. Çözümü kamu harcamalarıyla ekonomiyi teşvik etmekti. Atatürk’ün yine nokta atışı doğru zamanda doğru işlerinden biri, devlet eliyle açılan işletmeler. Okunacak çok kaynak var.
Youtubeda 3 dakikadan 3 saate uzanan aralıklarla yüzlerce video var bu dönemi anlatan. Az önce yorum yazacaktım ama çok hakim olduğum bir alan olmadığı için kaçırdığım bir şey yok diye emin olmak için 15 dakikalık bir video izledim hatta :D
Kısacası, borsa spekülatörler tarafından şişiriliyor 1920lerde. ABD tarihinde 1920ler roaring 20s diye geçiyor zaten müthiş zenginlik dönemi, borsa uçuşta, arabalar yaygınlaşıyor vs Avrupa savaş sonrası fakirlikten kırılırken ABD'de partiler, gösteriş gırla. Bu dönemde ABD'de sadece çiftçiler kötü durumda savaş sonrası talep azalması dolayısıyla.
20lerin sonunda bu borsa yükselişinin balon olduğu yavaş yavaş anlaşılmaya başlanıyor ve meşhur perşembe gününde panik satışları başlıyor ve borsa çöküyor. Borsa çöküşü ile birlikte insanlar elinde avucunda ne varsa kaybediyor, işletmeler kapanıyor, yatırımlar duruyor, buna bağlı milyonlarca insan işsiz kalıyor. Hatta normalde her ülkenin merkez bankasının görevi para istikrarı sağlamakken, ABD merkez bankasının ek olarak işsizliği kontrol etme görevi var bu travmadan dolayı. Ayrıca tam bu dönemde çiftçilerin durumu daha da kötü hâle gelince ciddi açlık görülmeye başlanıyor ABD'de. Meşhur dust bowl felaketi falan bu zamana rastlıyor.
ABD'de işsizlik ve buna bağlı üretim azalmasının yanı sıra, doların dışarı çıkışını engellemek için ithalat sınırı başlayınca zaten savaş sonrası fakir durumda olan Avrupa'da da ekonomi durma noktasına geliyor. Türkiye'yi etkilediği nokta da burası. Yeni kurulan bir ülke olarak ekonomik durgunluk sebebiyle ihracat yapamamaya başlıyoruz.
Çözüm olarak ABD'de Roosevelt'in New Deal çözümleri var aynı bizdeki Atatürk'ün devletçi uygulamaları gibi. Kapitalizmin beşiği ABD'de devlet destekli projeler yapılıyor işsizliği çözmek için. Yollar, köprüler, okullar inşaa ediliyor. Özel sektöre para transferi yapılıyor.